20-րդ դարի առաջին մեծ ողբերգություններից մեկը եղավ Հայոց ցեղասպանությունը։ 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունը սկսեց ծրագրված և համակարգված գործողություններ հայ ժողովրդի դեմ՝ ձգտելով վերացնել մեր գոյությունը պատմական հայրենիքից։ Ցեղասպանության ընթացքում շուրջ 1.5 միլիոն հայեր սպանվեցին, իսկ հարյուր հազարավորները տեղահանվեցին։ Այս իրադարձությունները ոչ միայն խոր հետք թողեցին հայ ժողովրդի հիշողության մեջ, այլև դարձան հայության ողբերգալի էջերից մեկը։
Հայերը Օսմանյան կայսրությունում եղել են կարևոր ազգերից մեկը, որոնք զբաղեցրել են զգալի դիրքեր տնտեսության, մշակույթի և առևտրի մեջ։ Նրանք մեծապես ներգրավված էին գործարարության մեջ, ուստի հայերը համարվում էին տնտեսական զարգացման և քաղաքացիական բարեկեցության կարևոր մաս։ Սակայն, մինչդեռ հայերը հաճախ աջակցել են կայսրության կայունությանը, Օսմանյան ղեկավարությունը նրանց միևնույն ժամանակ չէր դիտարկում որպես հավատարիմ քաղաքացիներ, իսկ ազգայնական շարժումների աճը կասկածի տակ դնում էր նրանց տեղը կայսրությունում։
19-րդ դարի կեսերից, հայ մտավորականության շրջանում սկսեց ձևավորվել ազգային զարթոնք՝ ներշնչված եվրոպական լուսավորական շարժումներից։ Հայերը սկսեցին ձգտել կրթության, մշակութային վերածննդի և իրավահավասարության Օսմանյան կայսրությունում։ Առաջ եկան բարեգործական կազմակերպությունները՝ դրանց օգնությամբ բացվեցին շատ դպրոցներ, ինչպես նաև տպագրվեցին թերթեր։ 1860-ականներին մշակվեց և հաստատվեց Հայ ազգային սահմանադրությունը, որը պետք է կարգավորեր համայնքի կյանքը։
Օսմանյան սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ի իշխանության ժամանակ (1876–1909) հայերը սկսեցին ավելի ակտիվ կերպով պահանջել բարեփոխումներ, մասնավորապես՝ պահանջեցին լուծել ժողովրդի անվտանգության հարցերը արևելյան շրջաններում։ Սուլթանը պատասխանեց բռնությամբ․ 1894–1896 թթ․՝ տարբեր նահանգներում կազմակերպվեցին զանգվածային սպանություններ։ Զոհվեց շուրջ 100,000–300,000 հայ։ Սա առաջին զանգվածային բռնությունն էր Օսմանյան կայսրությունում հայերի դեմ և նախանշեց հետագա զարգացումները։
1908-ին Օսմանյան կայսրությունում իշխանության եկավ Երիտթուրքական շարժումը («Իթթիհադ և Թերաքքի» կուսակցություն)՝ իբր սահմանադրականության և ազատությունների խոստումներով։ Հայերը, հույսով լցված, մեծ աջակցություն ցուցաբերեցին նոր իշխանությանը՝ հավատալով, որ սկսվելու է ավելի արդար ժամանակաշրջան։ Սակայն այդ հույսերը շուտով հօդս ցնդեցին։ Շուտով պարզ դարձավ, որ Երիտթուրքերը հետևում են պանթուրքիստական գաղափարախոսության՝ նպատակ ունենալով ստեղծել միատարր թուրքական պետություն։ 1912–1913 թթ․ Բալկանյան պատերազմներում Օսմանյան կայսրությունը զգալի տարածքներ կորցրեց։ Կայսրության ղեկավարները համոզվեցին, որ կայսրությունը կարող է գոյատևել միայն թուրքական բնակչությամբ։ Հայերը ընկալվեցին որպես ներքին «սպառնալիք», հատկապես երբ Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկսվեց։ 1909 թվականի մարտին Աբդուլ Համիդի կողմնակիցները Ստամբուլում խռովություն բարձրացրին՝ փորձելով վերականգնել սուլթանի իշխանությունը։ Դրանից ոգևորված մոլեռանդ մուսուլմանները Կիլիկիայի Ադանա քաղաքում նախաձեռնեցին հայերի կոտորած։ Իշխանությունները միջամտեցին միայն երկու օր անց, երբ արդեն սպանվել էին հազարավոր հայեր։ Քաղաք ժամանած բանակային ստորաբաժանումները փոխանակ կասեցնելու ջարդերը, ընդհակառակը, միացան ջարդարարներին՝ հարձակվելով քաղաքի հայկական թաղամասի վրա, որն ամբողջությամբ հրկիզվեց։ Ջարդերն անցան Կիլիկիայի այլ հայաբնակ բնակավայրերում՝ հասնելով Մարաշ և Քեսաբ։
Հայոց ցեղասպանությունը շարունակվեց 1915 թվականից հետո՝ ամբողջ 1916–1923 թվականներին։ Սա պատմության մի դաժան դրվագ էր, որտեղ հայերը ենթարկվեցին զանգվածային սպանությունների, բռնի տեղահանությունների, աշխատանքային ճամբարներում բռնությունների, և տարբեր եղանակներով ոչնչացման՝ օսմանյան իշխանությունների կողմից։ Հայերը չեն միայն հանդիսացել ցեղասպանության զոհեր, այլև օսմանյան բանակի և նրա դաշնակիցների դեմ պայքարող ակտիվ կողմերից մեկը՝ հատկապես Կովկասի ճակատում, որտեղ հայ զինվորները մասնակցել են մի շարք կարևոր մարտերի։ Այս մարտերը շատ կարևոր էին թե ռազմավարական, թե մարդասիրական տեսանկյունից։
Հայերին սկսեցին բռնի կերպով տեղահանել իրենց բնօրրանից՝ տեղափոխելով հարավ՝ Սիրիայի անապատային շրջաններ, մասնավորապես՝ Դեր Զոր, որտեղ միլիոնավոր հայեր ենթարկվեցին ոչնչացման։ Նրանք ստիպված էին անել երկար երթեր՝ առանց սննդի, ջրի կամ պատշաճ բուժօգնության։ Ցեղասպանության ընթացքում հարյուր հազարավոր հայեր սպանվեցին տեղում, իսկ մնացածները մահացան ճամբարներում՝ սովից, հիվանդություններից, ջրհեղեղներից, էպիդեմիաներից, բռնություններից ու ջարդերից։ Ըստ տարբեր հաշվարկների, միայն 1915–1916 թթ․ ընթացքում սպանվեցին ու մահացան մոտ 500,000 հայ։